Research Summary & Implications

Background

Sahiyo is dedicated to ending Female Genital Cutting (FGC) in the Bohra community, a small global Shia Muslim community. Sahiyo focuses its efforts on public education about the prevalence and impact of FGC, community outreach initiatives, and supporting survivors and activists, with the ultimate goal of driving positive social change around gender violence. Sahiyo recently partnered with a healthcare market research consultancy to conduct primary market research with activists speaking out against FGC, in an effort to better understand activists’ challenges and hopes for the future.

In this article, we hope not only to summarize the key findings from our primary research and draw implications for the broader gender violence activist community, but also to underscore the importance of conducting primary research with activists.

Research Methodology

Research entailed two phases: first, a quantitative, online survey was sent to anti-FGC activists across the globe. Second, follow-up interviews were conducted with activists from the online survey sample, who expressed their willingness to further participate in the research.

Sample & Demographics

All activists who took part in this research grew up in the Dawoodi Bohra religious tradition, and are now self-described as active in speaking out against FGC (‘khatna’).

Phase 1 Quantitative Sample:

• Between 40-50* activists took the online survey, 91% of whom were female.

• Activists’ ages varied, though 56% were under the age of 35.

• The majority (~3/4) of activists reside in either the United States or India and were highly educated, with 96% having at least some graduate degree.

• Although respondents were raised Dawoodi Bohra, only 43% still identify as Dawoodi Bohra, while 37% are non-practicing. However, 67% of respondents socialize with Dawoodi Bohras at least sometimes (every couple of weeks).

• 69% of respondents personally underwent FGC, while 94% had a mother who was cut.

Phase 2 Qualitative Sample: 7 activists were interviewed in follow-up telephone conversations. These 7 activists had variable ages, countries of residence, and genders.  

Key Findings

Although each activist’s story is unique, they all shared the drive to end FGC in their community and more broadly. Their activist journey typically started with a realization about the prevalence of the practice: whether this be through a family member speaking out, a documentary, or media coverage; the realization sparked further investigation. Although some activists had memories of their own experience of being cut, many did not. For the latter individuals, the realization as adults about the practice’s prevalence occasionally came with a realization that they too had been cut, triggering an intense emotional response. For all activists, the initial anger and shame upon learning of the practice’s prevalence often led them to ask family and friends about FGC in their community, but they were met with a culture of secrecy and silence. Even when activists did open conversations with family and friends, they found the practice was often justified as a longstanding tradition, necessitated by religion.

This culture of secrecy and acceptance, paired with painful body or narrative memories of their own cutting, were said to be key drivers to speaking out. Many activists feel that not only does FGC have long-term physical and psychological health impacts, but that it is also a form of child sexual assault and/or abuse given the lack of consent. Furthermore, activists acknowledge that FGC’s underlying misogynistic and patriarchal factors make it part of a larger movement to control women. In short, activists feel that FGC does only harm with no benefit and must therefore be ended.

Challenges to speaking out:

Overlap of religion and community

The most significant challenges activists face when speaking out stems from the high degree of overlap between religion and community in the Bohra community. Although most activists are fairly open with their families and friends about their activism, they feel only moderately supported by their loved ones, largely due to concerns with the activism’s social repercussions. These concerns are linked to the social characteristics of the Bohra community, which include long-standing traditions of loyalty and closeness, in which the religious community often dictates social circles, romantic partners, neighborhood housing, cemetery sites, and more. This overlap causes speaking out against FGC to be seen as an attack on the community and faith at large. As a result, activists fear that speaking out would lead to discontinued social and professional bonds and ceasing of access to religious privileges. For some, these potential social repercussions bar them from speaking out publicly, so they pursue more private means of activism, such as anonymous writing and supporting organizations like Sahiyo.

Religious authority

Concerns with speaking out are further driven by the authority of the Bohra religious leaders. Considering that there is no clear religious justification for FGC, its continuation relies upon the leaders’ mandates and interpretations. Questioning of the religious leaders is deeply discouraged and potentially dangerous—causing many activists to not only fear speaking out, but also sometimes demotivating them, making them feel that without the support of religious leaders, their activism is a ‘lost cause.’

Considering the challenges above, many activists feel torn between wanting to end the practice and wanting to maintain a close connection to their faith and/or community. Even activists who are no longer involved in the Bohra community still fear risking the social wellbeing of their loved ones. Activists present this as a ‘catch-22’: loyal Bohra members are well respected by their community; however, speaking out against a taboo practice might oust them from it, rendering their authority no longer valid.

Conversation challenges

When activists do speak out publicly or privately, they find the conversation about FGC particularly challenging. The lack of robust, publicly available information about the practice’s prevalence in the Bohra community, as well as about its physical and mental consequences on the girls’ health often result in other Bohra members undermining the impact of khatna. Many community members present khatna as ‘not as bad as other types of FGC’. These arguments are particularly difficult for activists who do not have a clear memory of their own experience or believe that it has not had a negative impact on their life. They therefore risk feeling further invalidated and oftentimes doubt themselves. These factors, paired with the importance laid on tradition and religious authority, poses a serious difficulty for the activists in communicating the need for open conversation about FGC eradication.

Islamophobia

Lastly, the challenges faced are not limited to considerations within the Bohra community. Some activists in America fear that public attention to FGC in a Muslim community might fuel pre-existing islamophobia, ultimately risking the wellbeing of their community. Additionally, given that the practice is illegal in many of the countries of active Bohra communities, some activists fear legal repercussions for people in their family, who they tend to also see as victims of the practice’s broader normalization.

Hopes for the Future:

Activists acknowledge that the unique social and religious considerations surrounding FGC make alleviating many of their challenges difficult. However, they hope that with continued conversation and increasing public awareness more people will learn about and, eventually, question the practice. Many activists feel that every conversation matters, even just 1:1 conversations with loved ones: each person who chooses not to cut their child is ultimately making broader change. They hope that personal stories are shared by name and anonymously, with the facilitation of active support groups, which allow a safe space for women to discuss, ask, and learn. Additionally, crucial information about FGC in the Bohra community and about its overall impact on women’s health and position in the society is expected to provide useful tools to activists and new opportunities for community discussion. Considerate presentations about the practice by the media will further support this dialogue. Although they acknowledge that broader, more formal change spearheaded by religious leaders is unlikely in the near future, community-level change is both possible and valuable. Through a combination of both public and private activism, activists hope that they can continue to build compelling arguments against FGC as they spread awareness.

Implications & Conclusion

Implications on FGC activism

Resources that reinforce the argument for eradicating FGC would significantly support FGC activists: information on the prevalence of FGC, research on the physical and mental health impacts of Type 1 FGC, useful guidance on legal repercussions of publicly sharing experiences and on arguments concerning child sexual abuse and gender violence, and religious arguments against the requirement of FGC for the Muslim tradition. Additionally, activists acknowledge the need for resources on how to strike a balance between empathy and understanding and anger and frustration in a conversation about FGC, especially with active members of the community, who might feel threatened or offended by activists. Activists require such guidance so that they can effectively encourage women to share their experiences and both women and men to listen and learn about FGC.

Implications on research methodologies

This study evidences the critical nature of conducting research directly with activists to better understand their needs. The use of both quantitative and qualitative primary research techniques facilitated both breadth and depth in the findings, therefore increasing existing evidence about FGC prevalence in the Bohra community and activists’ greatest challenges. These findings are crucial in drawing attention to FGC within and outside the community, especially considering the secretive nature of the practice: such evidence can empower activists, who are often met with doubt about their cause. Discussing directly with some of those activists about their own experience and the impact of their activism contributed to further understanding the reasons behind their worries and identifying ways to overcome the challenges. We believe that such methodology can be a robust way for any activist organization to increase evidence, draw attention, and help their members.

Implications on broader gender violence activism

Although the religious and social considerations are certainly unique to the Bohra community, many of the concerns expressed by these anti-FGC activists were resonant of concerns from people speaking out against any form of gender violence: concerns about social repercussions against themselves or their family. Although these repercussions orient more around the close-knit nature of the Bohra community, the underlying anxieties exist for any form of anti-gender violence activist: fear of potential discrimination in the workplace, isolation from family/friends, etc. The fear of negatively impacting one’s community prevalent among anti-FGC activists could be analogized to the fear of negatively impacting loved ones seen in many forms of anti-gender violence activism that results from the perpetrator of the violence often being part of one’s own immediate social circle. We believe that research, like the presented one, which allows gender violence victims and activists to voice their worries of speaking out, especially in terms of the activism’s immediate impact on their life, is crucial in order for organizations, like Sahiyo, to understand how these victims and activists can be best supported.

To view this report as a PDF, click here.

If you are interested in learning more about this study, its results, and their impact for FGC activism, please see the attached presentation, which includes detailed findings and implications.

In October 2017, at Sahiyo’s third Thaal Pe Charcha event, a young Indian Bohra woman, Saleha Paatwala, shared her experience of being subjected to “khafz” — also known as khatna or Female Genital Cutting — with the other participants.

On this International Day of Zero Tolerance towards Female Genital Cutting (FGM/C), watch this poignant video (below) of Saleha narrating her story.

“When I was cut, I didn’t even know what part of me was taken away by them, and for what. I was just a 7-year-old girl then. I remember the pain of that ‘nick’, the embarrassment of lying naked in front of those women, and those goosebumps when they touched my private part,” said Saleha, explaining why she chose to speak out. “By sharing my story, I hope to reach out to those who have suffered and can’t find their voices, to those who are unaware of this practice and most importantly, to those who can help us eradicate FGM/C completely from our country.”

By Anonymous

Age: 29
Country: Kuwait

I was 7 years old when Khatna happened during my summer vacation to India. I am sure my mother must have looked for other avenues to have khatna done on me in Kuwait but unfortunately since Kuwait is such a strict Muslim country wherein even an abortion is prohibited, she had to take me to India. The mid wife convinced me that she was trying to remove a (non-existent) worm from my privates, that too in a non-medical set up. I remember her surgical toys, how she just laid me on the floor and boom I spat out a loud cry!!

Funny part, there was a boy my age there who was also getting a circumcision. Good for his penis!

I remember what happened but I never knew the actual reason for it until I went to college and met another well-read Bohra girl who then enlightened me that what had happened to me was not something normal, it was not right! I really didn’t understand what she meant, but then I researched and read about all types of FGM being performed and I realized what happened to me was Type 1. I even asked my other Muslim friends if they were circumcised. Of course the answer was, “What the hell are you even talking about?”

I didn’t know how to confront my parents about it because all my life I just thought khatna must be essential just like a vaccination of some kind. When I did confront them, it was so upsetting for me to learn that they didn’t even feel sorry for what they did to me. They simply said it was a tradition that Bohras have been following for years and if I want, I have the will to not continue this for my daughters. Simple! I am enraged even as I write this. I had to accept my fate and move on but I did make them realize that what they did was wrong and unnecessary.

I am 29 today and no, I don’t face any of the issues that have been discussed on this forum like being depressed, traumatized, or broken. And no, I don’t face any issues with an orgasm or stimulation. But again, that does not mean that I support this nonsense. The simple pleasures of life that god has bestowed upon us, why should anyone take that away from us?

I did visit a gynecologist recently and I had to ask her to check if my clitoris looks normal. Her response was “It’s almost there.” From what I understand, Type 1 FGM is where they remove the clitoral hood. My doctor said that my hood is very much there, but a snip on my clit was visible enough to know that something was wrong. She seemed confused and that’s when I had to explain to her that Khatna happens in India too. She was shocked as it was new information for her. She was from Chennai; little does she know it’s probably being practiced there too.

Whenever I end up in a discussion about Khatna with my Bohra friends who have cut their daughters, they have no space for a logical debate. There are also parents who are aware of this wrongdoing and who have decided not to practice this on their daughters, but they are not involved in any sort of a debate with others. Which is great and it’s the best way to deal with it. To each his own!

I have been following Sahiyo on Twitter and I do read the chain of ongoing debates. And in between I come across arguments by Bohra doctors who support this illegitimate act with on the grounds of equal rights between men and women for circumcision. It made no sense to me, but one male doctor said that if men can be circumcised for medical reasons, women in our community have the rights to do so as well for hygienic reasons. Really? I still have had a UTI and Candidiasis even after being circumcised!

To that doctor: it’s great that you care about us so much, but if that’s the case, then ask us for our consent on this matter. We have the right to say yes or no just like in our marriages. Educate us about khatna in the madrasas. Teach us the medical benefits of this act. Enlighten us but only when we have hit puberty and not when we are naïve and gullible. Allow us to do our own research and decide for ourselves whether we want to get snipped or not.

આ આર્ટિકલ પહેલા સહિયો દ્વારા તારીખ 12 મે 2017ના રોજ અંગ્રેજીમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો હતો. Read the English version here.

લેખક: અનામી

રહેવાસી દેશ : અમેરિકા

પ્રતિ, સૈયદના મુફદ્દલ સૈફુદિન,

દરેક પરિસ્થિતિમાં અમે તમારી સાથે રહ્યાં, કોઈપણ પ્રશ્નો કર્યા વિના તમે કહ્યું તે માન્યું અને તમે કહ્યું તેવા કપડા પહેર્યા. જ્યારે તમે અમારા 53માં દાઈ બન્યા ત્યારે 53 નંબરને અપનાવવા અમે તમારા માનમાં અમે અમારી લાઈસન્સ પ્લેટો અને ફોન નંબંરોમાં બદલાવ કર્યા. અમારી સુખ-દુઃખની ક્ષણોમાં અમે તમારી રઝા લેવા આવ્યાં કે અમે અમારા પ્રિયજનને દફનાવીએ, અમે લગ્ન કરીએ કે અન્ય દેશમાં જઈએ વિગેરે. તમારા અને સમાજના ફાયદા માટે દાઉદિ બોહરા ટેક્સ રૂપે અમે અમારૂં ધન ખર્ચ કર્યું. અમે અમારી દિવાલોમાં તમારા ફોટા લગાવ્યાં. તમારા ઉપદેશો સાંભળવા અમે ટેક્સાસ, નાઈરોબી અને મુંબઈ જેવા સ્થળો સુધી મુસાફરી કરી. અમે તમને અને તમારા માટે દુવાઓ કરી. આ બધુ અમે સમાજના નામે અને આપણા ઇતિહાસ પ્રત્યે લાગણીના નામે કર્યું.અમે તમારી ભલમનસાઈ અને જ્ઞાન પર વિશ્વાસ કર્યો. અમે વિશ્વાસ કર્યો કે જ્યારે અમેતમને મદદ માટે બોલાવશું ત્યારે તમે આવશો.

ગયા વર્ષે સૈયદના તેહર સૈફુદિનની પુણ્યતિથિ – એ દિવસ, જ્યારે તમને ખબર હતી કે આખું વિશ્વ તમને જોઈ રહ્યું હતુ – તે દિવસે તમે “આપણી આસ્થાને દ્રઢ રાખવા અને અડગ રહેવા” વિષે કહ્યું હતુ. “મોટા સાર્વભૌમ રાજ્યો (દા.ત. અમેરિકા) જે કંઈ કહે છે તે જો આપણી આસ્થામાં કોઈ બદલાવ લાવે તો પણ આપણે તેને સમજવા તૈયાર નથી. બસ, પ્રથાઅપનાવામાં આવવી જોઈએ. જો તે મરદનીપ્રથા હોય તો તે સાચી અને ખુલ્લેઆમ થઈ શકે છે. પરંતુ, એ પ્રથા બૈરાઓની હોય તો તે છૂપી રીતે થવી જોઈએ, પરંતુ કોઈપણ પરિસ્થિતિમાં તે પ્રથા આપનાવવામાં આવવી જોઈએ. કૃપા કરી, સમજો કે હું કઈ બાબત વિષે વાત કરવાનો પ્રયત્ન કરી રહી છું.”

તમે કઈ બાબત વિષે વાત કરતા હતા તે અમે બધાસમજી ગયા હતા. તમે ખતના વિષે બોલી રહ્યાં હતા, દુનિયા આખી જેની નિંદા કરે છે તે એક એવી પ્રથા છે જેમાં કોઈ વ્યક્તિ દીકરીના ક્લિટોરિસના ભાગને કાપે છે. “મોટા સાર્વભૌમ રાજ્યો” (વાંચો: અમેરિકાના કાયદાઓ) નું શું કહેવું છે તેની પરવા કર્યા વિના તમે અમને અમારી યુવાન દીકરીઓ પર ખતના પ્રક્રિયાનો અમલ કરવાનું કહ્યું. એક મહિના પછી અમેરિકા સ્થિત જમાતોએ અને સમાજના સભ્યોએ કાયદાઓને અનુસરવો જોઈએ અને અમેરિકામાં ખતનાની પ્રથા અપનાવી જોઈએ નહિં એવા પત્રો પ્રકાશિત કર્યા. આ પત્રોમાં એમ નહોતુ કહેવામાં આવ્યું કે સ્વાભાવિક રીતે ખતના એક ખોટી પ્રથા છેપરંતુ, અન્ય કોઈ સ્થળે જઈ આ પ્રક્રિયા કરવા છૂપી રીતે તમે અમને પ્રોત્સાહિત કરતા હતા. અમને સ્પષ્ટ રીતે આ વાત સમજમાં આવી નહી – કેમ આવે? પરંતુ અમે અમારા માથા નીચે ઝુકાવી રાખ્યા. અમે આ પ્રથાને સમજતા નથી અથવા તેની સાથે સહમત નથી પરંતુ, અમે તમારા પર વિશ્વાસ રાખ્યો.

ખતના વૈશ્વિક મુદ્દો બની ગયો છે, ધી ન્યૂયોર્ક ટાઈમ્સ, બી.બી.સી., અલ જઝીરા, યુ.કે. પાર્લામેન્ટ -દાઉદિ બોહરા સમાજને આ ધૃણાસ્પદ કાર્ય સાથે જોડી રહ્યાં છે, આ પ્રક્રિયાની સાચી હકીકતોના સમાચારને કારણે આપણા બૈરાઓની નિંદા થઈ અને કલંકિત થઈ છે.આ પક્રિયાને પ્રોત્સાહન આપી, તમે યુવાન બાળકો સામે હિંસા કરવાની મંજૂરી આપી છે.

અને આજે એપ્રિલ 2017માં, ડૉ. જુમાના નગરવાલાએ એક હીલર અને ડૉક્ટકર તરીકેની તેણીની ફરજનો ખુલ્લેઆમ અનાદર કરી ગુનો કર્યો. પંરતુ, આપણે તેનો પૂરો દોષ ખાલી ડૉ. જુમાના નગરવાલાને જ આપી શકીએ નહિં. આ પ્રક્રિયા કરવાનો વિચાર તેણીનો નહોતો. તેણીએ આ પ્રક્રિયા તમારા માટે, તમારા નામ પર અને તમારી સૂચના હેઠળ કરી હતી. તારીખ 26 એપ્રિલ 2017ના રોજ, એક ફેડરલ જૂરીએ ડૉ. નગરવાલા, ફખરુદ્દિન અત્તર અને ફરિદા અત્તર પર ગુનો દાખલ કર્યો. તમારા સમર્થકો હવે મૂશ્કેલીમાં છે અને તમે શું કર્યું? હાથ ઉપર કરી દીધા. તમે “સમજવા તૈયાર નથી” કે “મોટા સાર્વભૌમ રાજ્યો” શુ કહે છે એવી તમારી ઘોષણાના એક વર્ષ પછી, તમે ઝડપથી અમેરિકન લો એન્ફોર્સમેન્ટ સાથે સારા સંબંધ બનાવવાના કાર્યમાં લાગી ગયા. તમે એક એવું નિવેદન જારી કર્યું કે ડૉ. નગરવાલાએ અમેરિકાના કાયદાઓને ના અનુસર્યા તે એક “દુર્ભાગ્યપૂર્ણ” બાબત છે અને દાઉદિ બોહરા સ્થાનિક, રાજ્ય અથવા ફેડરલના કાયદાઓ તોડવાનું સમર્થન કરતા નથી.

“અડગ રહેવા” માટે આટલું બધુ? ડૉ. નગરવાલાની બલિ આપીને તમે જામીન પર બહાર આવી ગયા.

તેથી, હવે અમે સમજી ગયા છીએ કે અમે કેટલું પણ આપીએ, કેટલી પણ દુવા અને પાલન કરીએ તેનો કોઈ મતલબ જ નથી. અમે જાણીએ છીએ કે અમે તમારી પાસે આવીએ, તમે ઈચ્છો તેવા કપડા પહેરીએ, તમે ઈચ્છો તેમ બોલીએ, તમે ઈચ્છો તેમ કરીએ તો પણ, જ્યારે અમારે તમારી જરૂર હશે ત્યારે તમે આવશો નહિં. તમે તમારા કર્મોની જવાબદારી લેશો નહિં. તમે તમારા સમર્થકોને સાથ આપશો નહિં.

હું જમાતમાં જવાનું ચાલુ રાખીશ અને મારી સાથી બોહરા બૈરાઓ સાથે દુવા કરીશ. હવે હું આમ ફક્ત મારા કુટુંબની ખુશી માટે અને તેનાથી તેમને શાંતી મળે તે માટે અને અલ્લાહ માટે કરું છું, જે આપણા બધા કર્મોને જોવે છે અને સૈયદના, અલ્લાહ તમને પણ જોઈ રહ્યાં છે. પરંતુ, હવે મને તમારા જ્ઞાન અને શક્તિમાં બિલકુલ વિશ્વાસ નથી. તમારી ભલમનસાઈ અને કૃપાદ્રષ્ટિ પરથી મારો વિશ્વાસ ઉઠી ગયો છે. મારે શું પહેરવું જોઈએ, મારે મારા બાળકોને કેવું શિક્ષણ આપવું જોઈએ અને મારે કેવી રીતે મારી જીંદગી જીવવી જોઈએ તે વિષેના તમારા આદેશોને હવે હું સાભળીશ નહિં. ચાર બચ્ચાઓની માં, જે તમારી સૂચનાઓનું પાલન કરવાના કારણે જેલ ભોગવી રહી છે, તેવા તમારા સમર્થકની તમે કોઈ જવાબદારી લીધી નહિં. જ્યારે તેણીને તમારી સૌથી વધારે જરૂર હતી ત્યારે તમે તેને એકલી છોડી દીધી. આવું જ તમે મારી અને મારા કુટુંબ સાથે પણ કરશો. હું જાણું છું કે જ્યારે તકલીફ આવશે ત્યારે તમે મારો સાથ આપશો નહિં અને તેથી, હું પણ હવે તમારો સાથ આપીશ નહિં.

(આ આર્ટિકલ પહેલા સહિયો દ્વારા તારીખ 14 મે 2017ના રોજ અંગ્રેજીમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો હતો. Read the English version here.)

લેખક: અનામી 

ઉંમર : 33

દેશ : પુણે, ભારત

મારા પર ‘ખતના’ની પ્રક્રિયા કરવામાં આવી હોવાનું મને સ્પષ્ટ રીતે યાદ હોવા છતાં મેં મિસાક લીધા પછી, દાઉદી બોહરા સમાજમાં અપનાવવામાં આવતી આ પ્રથા વિષે મેં પ્રશ્ન કરવાની શરૂઆત કરી. આ પ્રથા હંમેશા ખોટી લાગતી હતી પરંતુ, જો મારી માં, બહેન અને સમાજના લગભગ બધા જ લોકો આ પ્રથાને અપનાવતા હોય ત્યારે હું કેવી રીતે પ્રશ્ન ઉઠાવી શકું?

હું -મસ્જિદમાં જતી, ઉપવાસ કરતી અને મારા પાસે જેવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે તે બધું જ કરતી એક નાની આજ્ઞાકારી બોહરા દીકરી હતી.મિસાક લીધા પછી, એક બોહરા બૈરા તરીકે મારા પરની કઠોર મર્યાદાઓમાં વધારો થવા લાગ્યો. ‘ખતના’ વિષે જાણવાની મારી ઉત્સુક્તાને કારણે હું તે વિષેની માહિતી શોધવા લાગી. પરંતુ પ્રામાણિક્તાથી કહું તો ગુગલમાં શું ટાઈપ કરવું તે પણ મને ખબર નહોતી. અંતે ગમે તેમ કરી જ્યારે મેં તે માહિતી શોધી ત્યારે, આફ્રિકામાં થતાં બૈરાઓના જેનિટલ મ્યુટિલેશનના લોહીલુહાણ ફોટાઓથી મારા કૉમ્પ્યુટરની સ્ક્રીન ભરાઈ ગઈ પરંતુ, બોહરા સમાજમાં આ પ્રથા અપનાવવામાં આવી રહી છે તે વિષે બહુ જ થોડી માહિતી હતી અથવા તો તેવી માહિતી ઉપલબ્ધ જ નહોતી. સ્પષ્ટ છે કે બોહરા સમાજમાં આ બાબત વિષે વાત કરવાની મનાઈ હતી પરંતુ, મારી કૉલેજની એક સહિ હતી જે મારી ઉંમરની બોહરા દીકરી હતી અને મનેતેના પર વિશ્વાસ હતો. તેણીએ કહ્યું કે “મને લાગે છે કે જ્યારે આપણે મોટા થશું ત્યારે આપણને કોઈ સમસ્યા આવી શકે છે અને કદાચ આપણે ક્યારેય સેક્સનો આનંદ નહિં લઈ શકીએ.” એ તેણીના જ્ઞાનની મર્યાદા હતી અને તેણી પણ મારા જેટલી જ કનફ્યુઝ હતી. મારા ગુસ્સામાં વધારો થઈ રહ્યો હતો કારણ કેસમાજના ઘણા નિયમો ખાસ કરીને, બૈરાઓ માટેના નિયમો લોજિક વિનાના, જૂનવાણી અને એકદમ બિનજરૂરી હતા અને તે બધામાં ‘ખતના’ પ્રથા સૌથી વધુ ક્રૂર હતી.

મારા પોતાના અનુભવ કરતા, મારી મોટી બહેનની દીકરી જ્યારે સાત વર્ષ (જે ઉંમરે ‘ખતના’ની પ્રક્રિયા કરવામાં આવે છે)ની થઈ તે સમય મારા માટે ખૂબ જ કઠીન હતો. એ બાબત સ્પષ્ટ હતી કે મારી બહેન અને માં બન્ને આ પરંપરાને ચાલુ રાખવાની યોજના કરી રહ્યાં હતા. મારી માસુમ ભત્રીજીને ડરતી જોઈહું એકદમ અસહાય અને નિરાશા મેહસુસ કરી રહી હતી. અંગને કાપ્યાની પછીની રાત્રીએ તેણીને પીડામાં જોઈને મને ખૂબ જ દુઃખ થયું. આ ક્રૂર પ્રથાની આસ્થા ધાર્મિક અને સંસ્કૃતિક રીતે એટલી બધી ઊંડે સુધી છે કે તેને ઉખાડી ફેંકવી ખૂબ જ મૂશ્કેલ છે. જો કોઈ બદલાવ આવવો જોઈએ તો તે સમાજની અંદરથી જ આવવો જોઈએ. પરંતુ, જ્યારે કોઈ એ વિષે બોલવા જ તૈયાર ના હોય તો, કેવી રીતે બદલાવ આવી શકે?

અમેરિકામાં નાની દીકરીઓ પર ‘ખતના’ પ્રક્રિયા કરતા ત્રણ ડૉક્ટરોની ગિરફ્તારીના સમચાર ફેલાઈ રહ્યાં હોય, આપણા માટે એ ખૂબ જ અગત્યનું અને મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે કે આપણે સમાજની અંદર તે વિષે એકબીજા સાથે વાત કરીએ. મને ખાતરી છે કે આપણા સમાજની અંદર એક પણ બૈરી એવી નહિં હોય જેણે ક્યારેય આ પ્રથા સામે પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો ના હોય. અંતે, કેવી રીતે કોઈ માં ઈચ્છાપૂર્વક પોતાની દીકરીને આવી પીડા સહન કરવા દે? મોઢું ફેરવી લઈ, મિશિગનમાં જે કંઈ થયું તેનાથી આપણે કંઈ લેવા-દેવા નથી એવું માનવાના બદલે, આપણે તે વિષે વાત કરી અને પ્રશ્ન ઉઠાવી, તેનો એક તક તરીકે ઉપયોગ કરવો જરૂરી છે.

આ સમાજમાં હું મોટી થઈ હોવાથી, હું આ સમસ્યાના દરેક પાસાઓને સારી રીતે સમજું છું, કોઈપણ બોહરા આ બાબતમાં વાત કરવા ઈચ્છતા નથી કારણ કે તે ગુપ્ત અંગો અને બૈરીઓના જાતીય અંગોવિષેની વાત છે અને સેક્સ વિષે વાત કરવાનીમનાઈ છે. પરંતુ, કુટુંબીજનો અને મિત્રોના નાના-નાના સમૂહોમાં સાથે મળી આપણે આ જૂનવાણી પ્રથાને ફરી તપાસવી જરૂરી છે. હવે સહિયો જેવી નોન-પ્રોફિટ સંસ્થાઓ ઉપલબ્ધ છે, જે સમાજના લોકોને માહિતગાર અને શિક્ષિત કરવા વચનબદ્ધ છે. એવા ઘણા વૈજ્ઞાનિક ડૅટા ઉપલબ્ધ છે જે સાબિત કરે છે કે આ પ્રથા અપનાવાથી કોઈપણ પ્રકારનો લાભ થતો નથી. આપણાંમાથી જે લોકો ઈચ્છતા હોય તેમણે, મદરસા અને કૉલેજો, અન્ય સામાજીક સંસ્થાઓ અથવા પીટિશન પર સહી કરવા દ્વારા આપણા અનુભવોને શેર કરવાના માર્ગ શોધવા જરૂરી છે. એવી વ્યવસ્થા સામે આપણે આપણો અવાજ બુલંદ કરવો જરૂરી છે, જે સમાજના લોકો માટે ઘાતક હોય અને ‘ખતના’ જેવી ક્રૂર પ્રથા સમાજના લોકો માટે લાભદાયક છે તેવું બ્રેનવૉશ કરે.

પૂરા વિશ્વમાં મારી ઘણી એવીસહિયો છે જેમને નાની-નાની દીકરીઓ છે અથવા તો નજીકના ભવિષ્યમાં તેમને ત્યાં નાના બચ્ચાઓ જન્મ લેશે. અવશ્ય તેઓ તેમની દીકરીઓને પ્રેમ કરે છે અને તેમને આવી ક્રૂરતાનો ભોગ બનવા દેવાનું પસંદ નહિં કરે પરંતુ, રિતરીવાજનું પાલન કરવાની તલવાર માથા પર લટકી રહી હોવાથી, તેની વિરૂદ્ધ ઉભા રહેવાની તાકત બહુ ઓછા લોકોમાં છે. સ્વતંત્ર રીતે વિચાર કરવાનો આપણો અધિકાર છીનવી લેવામાં આવી રહ્યો છે અને આપણે આપણા ધાર્મિક આગેવાનોને પ્રશ્ન કરવાની હિંમત કરતા નથી.પ્રત્યેક દિવસે, વિશ્વભરમાં અનેક દીકરીઓ આ પીડામાંથી પસાર થાય છે અને હંમેશા માટે તેમના જીવનમાં અસરો છોડી જાય છે.સમય ઝડપથી પસાર થઈ રહ્યો છે અને આવી પ્રથા સામે આપણે આપણો અવાજ બુલંદ કરવો જરૂરી છે તેમજ હવે, આ પ્રથાને બંધ કરવા આપણે આપણા ધાર્મિક આગેવાનો સામે માંગ કરવી જરૂરી છે.

છેલ્લા બે વર્ષમાં દાઉદી બોહરા સમાજે છોકરીઓ માટેની ખતના પ્રથા, જે ખફ્ઝ, ફીમેલ જેનિટલ કટિંગ (એફ.સી.જી) અથવા ફીમેલ જેનિટલ મ્યુટિલેશન (એફ.જી.એમ) તરીકે પણ જાણીતી છે, તે સંબંધી ઘણા વાદવિવાદો જોયા છે. ડેટ્રોઈટ, અમેરિકામાં ફીમેલ જેનિટલ કટિંગના આરોપ હેઠળ દાઉદી બોહરા ડૉક્ટરોની ધરપકડ થયા બાદ, ઘણા દાઉદી બોહરાઓ ખતના બાબતના તેમના મૌનને તોડવા ઈચ્છે છે અને તેમના કુટુંબીજનો અને મિત્રો સાથે એ વિષે વાતચીત કરવા ઈચ્છે છે. ઘણા લોકો તેમના કુટુંબીજનો અને મિત્રોને તેમની દીકરીઓ પર ખતના પ્રથાનો ઉપયોગ બંધ કરવાનું સમજાવવા ઈચ્છે છે.

પરંતુ, આ વાતચીત કેવી રીતે કરવી એ તેઓ જાણતા નથી.

ખતના સંબંધી પ્રભાવશાળી વાતચીત કરવામાં મદદરૂપ થવા માટે અમે એક ગાઈડ તૈયાર કરી છે. અમે ઈચ્છીએ છીએ કે તમારા મિત્રો અને કુટુંબીજનો સાથે આ બાબત પર વાતચીત શરૂ કરતા પહેલા તમે આ ગાઈડ પર એક નજર કરો.

સાંભળવાની શક્તિ અને વાત કહેવાની કલા પરથી સતત સંવાદ કરતા રહેવાનું સ્વીકારવા અને તેના મહત્વને સમજવામાં આવતી મૂશ્કેલીઓ સંબંધી કેટલાક પાસાઓ વિષે જાણશું.

1) સાભળવું :

અન્ય વ્યક્તિને ધ્યાનથી સાંભળવામાં ખૂબ જ શક્તિ છે. નિર્ણય અને અનુમાન કર્યા વિના, બસ શાંતિથી અને ધ્યાનથી તેમને સાંભળો.

વ્યક્તિએ કેવુ મહેસુસ કરવું અથવા શું કરવું જોઈએ, તેવી સલાહ આપવાના બદલે તેમની વાત સાંભળો અને તેના પર વિચાર કરો.

જોકે, પ્રભાવશાળી સંવાદ માટે એક યોગ્ય મર્યાદા નક્કી કરવી એ મહત્વનું છે. જો કોઈ વ્યક્તિ તમારી સાથે સારો વ્યવહાર ના કરતી હોય તો, તેમની સાથે સંવાદ બંધ કરી શકો છો

 a) પૂરી વાત કરી શકે તેવા પ્રશ્નો પૂછો :

સૂચક અથવા ટૂંકા પ્રશ્નો જેનો જવાબ ફક્ત હા અથવા ના હોય તેવા પ્રશ્નોના બદલે, ડીટેલવાળા પ્રશ્નો લોકોને તેમની સાથે બનેલી ઘટનાને સમજવામાં મદદરૂપ થાય છે અને તેમની પોતાની આંતરિક શક્તિ સાથે જોડે છે.

“તમે સારૂં મેહસુસ કરો છો?” તેવો પ્રશ્ન કરવાના બદલે “તમે કેવું મેહસુસ કરો છો?” તેવો પ્રશ્ન કરો.

 b) વિચારશીલ ભાષાનો ઉપયોગ કરો :

નીચે જેવા વાક્યોનો ઉપયોગ કરો

• “મેં સાંભળ્યું કે તમે…..” અથવા

• “મને એવું લાગે છે કે……”

તેની સાથે ચોક્કસ ના હોય તેવા વાક્યોનો ઉપયોગ કરો જેમ કે,

• “મને આશ્ચર્ય થાય છે કે તમે….?” અથવા

• “હું તે બરાબર સમજ્યો?”

તેનાથી લોકોને, તેઓ કેવું અનુભવી રહ્યાં છે તે સમજવામાં અને તમારી સમજને સુધારવામાં મદદ મળે છે તેમજ, તેઓ જે કંઈ કહેવા ઈચ્છે છે તે પ્રત્યેના તમારા ઈન્ટરેસ્ટને બતાવે છે. લોકો તેમના અનુભવનું વર્ણન કરવા જે ભાષાનો ઉપયોગ કરે, તેવી જ ભાષામાં જો તમે તેમની સાથે વાત કરો તો તમે તેમની ઈચ્છા પર ખરા ઉતરો છો અને તમારી સાથે ખુલા દીલથી વાત કરે છે.

તમે કોઈ વ્યક્તિની ખાસ ભાષાને સાંભળો ત્યારે એફ.જી.એમ./સી. સંબંધી શબ્દો ધ્યાનમાં રાખવા. જેમાં, તેઓ એફ.જી.એમ./સી.- “ખતના”, “એફ.જી.સી.”, “સ્ત્રીની સુન્નત” “પ્રક્રિયા” નો સંદર્ભ કેવી રીતે આપે છે તે સમાવિષ્ટ છે. તમે તેવા શબ્દોનો ઉપયોગ ના કરતા હોવા છતાં, બોલનાર વ્યક્તિ જેવા શબ્દોનો ઉપયોગ કરવાથી તેણીને મહેસુસ થશે કે તમે તેણીના નજરયાનો આદર કરો છો.

 c) અંગત અનુભવો માન્ય કરો :

ઘણી વાર લાંછન અને માનસિક આઘાત લોકોને તેઓ એકલા હોય તેવું મેહસુસ કરાવે છે. જ્યારે તમે શરૂઆતમાં તેમની વાત સાંભળો ત્યારે રાજનૈતિક લડાઈ અથવા સૈદ્ધાંતિક દલીલોમાં પડવું યોગ્ય નથી. કોઈ સ્ત્રી ખતના વિષેનો તેમનો અનુભવ જણાવતી હોય અથવા કોઈ વ્યક્તિ એવું જણાવતા હોય કે ધાર્મિક કારણોને લીધે ખતનાનું પાલન થવું જોઈએ તો, તેવી વ્યક્તિને કોઈ તેમને સાંભળી રહ્યું છે તેવો અહેસાસ કરાવી તેમની મદદ કરો. શાંતિથી પૂરી વાત સાંભળ્યા બાદ તમે તમારા વિચારો કહી શકો છો.

2) સંવાદ દરમિયાન એકબીજા સાથે બનેલી ઘટનાઓ શેર કરો:

વાત કરવાની કલા અને હુન્નર, જે એવા લોકોમાં ડર પેદા કરી શકે છે જે એમ માનતા હોય કે તેમની પાસે શેર કરવા જેવી કોઈ વાત નથી. ખાસ કરી, જો તે વાત અંગત, હરામ અથવા છૂપી બાબત વિષે હોય. વાત કરવાની રીત, તેણી શું કહેવા માગે છે, કોને કહેવા માગે છે અને તેના પરિણામ રૂપે તેણી શું અપેક્ષા રાખે છે, તેનો પૂરો વિચાર કરવાની વ્યકિતની ક્ષમતામાં સહાયરૂપ થાય છે, જ્યારે તેણીની વાતનો ઉપયોગ અને તેના ફેલાવ પર પૂરતું નિયંત્રણ મેળવો.

 a) જોખમો જાણો :

અંગત વાતને શેર કરવી, વ્યક્તિને વધારે શસક્ત મેહસુસ કરાવે છે અને એફ.સી.જી.ના અનુભવ હેઠળથી પસાર થયેલા મિત્રો અથવા અન્ય કુટુંબીજનો સાથે જોડે છે. પરંતુ, તેમાં અંગત જોખમો પણ ઉદભવી શકે છે,  વ્યક્તિ તેની વાત જણાવ્યા પછી પોતાને વધુ નિર્બળ અને એકલા મેહસુસ કરી શકે છે અથવા અન્ય લોકો દ્વારા તેને શરમિંદા કરવામાં આવી શકે છે.

લોકો જ્યારે તેમની વાત જણાવે ત્યારે તેમને જબરદસ્તી, બળજબરી અથવા શરમિંદા કરશો નહિં. લોકો તેમની વાત તમારી સાથે શેર કરવા પ્રોત્સાહન અને સહાયતા મહેસુસ કરે તેવી પરિસ્થિતિનું નિર્માણ કરવાનો પ્રયત્ન કરો.

 b) ફક્ત પોઈન્ટ્સમાં નહિં, આખી વાત બતાવો :

સ્ટોરીમાં સમજાવવાની, પ્રભાવ પાડવાની, પ્રેરણા આપવાની અને પગલાં લેવા લોકોને પ્રેરિત કરવાની તાકાત હોય છે. માનવીય, જોખમી અને પ્રામાણિક સ્ટોરીઓ સરળતાથી પોઈન્ટ્સમાં બેસતી નથી પરંતુ, અસમાનતા ધરાવતા વિવિધ પ્રકારના લોકોને એકસાથે જોડવાની તેમાં અકલ્પનીય શક્તિ હોય છે. લોકો તેમની વાત તમારી સાથે શેર કરવા પ્રોત્સાહન અને સહાયતા મહેસુસ કરે તેવી પરિસ્થિતિનું નિર્માણ કરવાનો પ્રયત્ન કરો.

3) સિક્કાની બન્ને બાજુઓને સ્વીકારો :

ખતનાની પ્રક્રિયા હેઠળથી પસાર થયેલી વ્યક્તિએ પીડા અને ઉદાસીનતાનો અનુભવ કર્યો હોય શકે અને/અથવા એવુ કંઈ જ અનુભવ્યું ના હોય. તેણી તે બાબતને અંગત રાખવા ઈચ્છતી હોય શકે અને તેણીને અન્ય લોકો સાથે ભાવનાત્મક લગાવની જરૂર હોય શકે. તેણી એફ.સી.જી.ને ખોટું માનતી હોવા છતાં, તેણી ધાર્મિક રીતે તેને સાચું માની શકે છે. તેણી એવી અન્ય ઘણા પ્રકારની મિક્સ લાગણીઓ મહેસુસ કરી શકે છે, જે શરૂઆતમાં વિચીત્ર લાગી શકે છે.  ઘણા બધા હકીકતો એક સાથે હોઈ શકે છે એ સમજવું મહત્વનું છે.

ખતના કેવી રીતે કરવામાં આવ્યું અને ખતના પ્રત્યેની તેણી જે મેહસુસ કરે છે તે સંબંધી મુદ્દાઓ સમજવા હંમેશા સરળ નથી હોતા અને બદલાવ તેમજ નવી સમજના દ્વાર ખોલવા, આપણે પરિસ્થિતિના બધા પાસાંઓને સ્વીકારવા અને જાણવા જરૂરી છે. ‘આ/પેલું’ના બદલે ‘બન્ને/તથા’ના રીતનો ઉપયોગ વધુ મદદરૂપ થાય છે.

       તમારા નજરીયાને બદલો :

જો આખું વિશ્વ આ મુદ્દાને તમારા નજરીયાથી જુએ તો તે સરળ હોય શકે છે પરંતુ, વાસ્તવમાં તે શક્ય નથી. વિરોધનું અસ્તિત્વ છે કારણ કે, આપણે ઈન્સાન છીએ અને આપણી અલગ-અલગ પૂર્વભૂમિકાઓ, પંરપરા અને માન્યતાઓનો અર્થ છે કે આપણે વિશ્વને અને તેના મુદ્દાઓને અનોખી અને અલગ-અલગ રીતે સમજીએ છીએ. આપણા બધામાં સમાવિષ્ટ સહાનુભૂતિ અને પ્રેમ જેવા સાર્વત્રિક માનવ સત્યોને માન આપો અને એફ.જી.સી.ના કારણે અમુક સ્ત્રીઓને શારિરીક અને માનસિક પીડા ભોગવે છે, જ્યારે અન્ય સ્ત્રીઓ કહે છે કે તેમને આવી પીડાનો અનુભવ નથી થયો, આવા અમુક ખાસ અને વિશિષ્ટ અનુભવોને ઓળખો. બધા લોકોને સહાય કરવી અને આદર આપવો એ મહત્વની બાબત છે.

4) વાતચીત ચાલુ રાખો :

સામાજિક બદલાવ આવતા સમય લાગે છે અને અવારનવાર આપણે એક સંવાદમાં જેવા પરિણામો જોઈએ છે તે મળતા નથી. તેથી, વાતચીત દરમિયાન જે કંઈ બને તેની નોંધ લેવી મહત્વનું છે અને ક્યારેક બધા પક્ષોને સામેલ થવા દો અને તેના પર વીચાર કરો. તેમ છતાં, તેને તમારી છેલ્લી વાતચીત ના બનવા દો. જો આપણે એકબીજા સાથે સતત વાતચીત કરતા રહીએ તો જ બદલાવ આવી શકે છે.

Read the English version here.

By Hina Javed

(This is the second part in a series of essays by Hina Javed on her experience of reporting on FGC in Pakistan. Read the whole series here: Pakistan Journal.)

That night, after witnessing truth being replaced with the censor’s lie, I spent hours alone in my room, flinching at every little thought that crossed my mind. I sat on the tiniest corner of my bed, locked in a deep sulk. In the ensuing minutes and the quiet of that night, thoughts frantically raced through my head in an attempt to find the answer. Was the issue of female genital cutting (FGC) so intimidating that it could not be expressed aloud in the Pakistani media? Was this the way of patriarchy? It made you suffer in silence.

I traced my steps back to where I had deviated from the norm. The more I struggled to solve the mystery of why my well-researched article on FGC in Pakistan was no longer going to be published, the more I was convinced that the questions would be put away in the recesses of my mind, like an unsolved riddle.

In that instant, brief fragments of past conversations bubbled up in my consciousness. How bizarre it was that the reminders came flooding in at the very moment disorder took over my existence. I was now back to square one, having my first conversation with Amber* after she acknowledged the existence of FGC so matter-of-factly.

“But why would you cut an innocent girl who is still tasting the sweetness of childhood?” I asked, trying to make sense of it all.

“There is no harm in it,” Amber spoke with an indifference. “It makes the child pure for the rest of her life. We live in a sinful age where girls deviate when they hit puberty. Khatna is done to preserve their chastity and it’s a good thing!”

I nodded, less in agreement, and more as a courtesy to show I was listening.  

“You know how in foreign lands girls explore their sexuality before tying the knot?” She said in an almost condescending tone. “Circumcised girls don’t indulge in such things.”

Amber’s words hit me like a ton of bricks. We had been friends for some time now and frequently discussed women’s rights, consent, and feminism. In every conversation, it surprised me how much the two of us thought alike. However, this time I could not believe my ears as I listened to her justify female genital cutting.

I held myself from lashing out in protest at her promoting FGC. As Amber’s friend, and not a journalist, I could have countered her justifications. But, I refrained from hurting her religious sentiments and gave her the benefit of doubt to see if I was missing a point.

“But doesn’t it hurt a girl’s sexuality as she grows up?” I asked, my face scrunching up into an expression of worry. “What if your daughter doesn’t want this for herself?”

“It doesn’t work like that,” Amber said, softening her tone. “There was a time when family elders used to mask reality and constantly take us by surprise. There was less communication and more innocence. But, when it came to my daughter, I mentally prepared her for it ahead of time.”

I nodded, again less in agreement and more in courtesy.

“The doctor asked me not to hide anything from my daughter. In fact, this doctor is so professional, she doesn’t circumcise girls without their consent.”

“What was your daughter’s reaction like?” I asked in a muffled tone, full of disbelief at what Amber was telling me.  

“She was scared and had her fears, but she knew what was coming. After a few conversations, she made peace with it,” Amber went on. “My daughter will never blame me because I took her consent. Mothers who do it without their daughter’s consent are wrong, in my opinion. There is no harm in asking. They are girls. They will understand.”

Listening to Amber made me realize how we, as a society, misunderstand the concept of consent. The definition of ‘consent’ is written in crayon; raw, unfinished, unprocessed. What is confusing to a great many people is that consent cannot be given by a minor who because of their age cannot grasp the full implications of what is happening to them. Consent is more than forcing a grudging “yes” out of someone; it means getting informed permission from a person when they have the reasoning capacities of an adult. This lack of understanding consent can cause a lifelong impact on a girl’s sexuality when they are an adult – one that is eternally painful.

Amber and I gauged each other’s expressions with an uncertainty only we could discern. She was patient with my questions, but now I could feel a thought forming at the edge of her consciousness. She was wondering if perhaps I viewed her differently, thought negatively of her actions. She was starting to get a little frazzled. I changed the topic and asked her if I could call the following day.  

That night, I decided to pursue this topic as a story. I perused online resources and posted in a few closed forums to connect with more survivors. The mere thought of doing a thorough investigation on a topic as sensitive as FGC seemed far-fetched – almost impossible. I received several warnings from friends and colleagues asking me to back off. I didn’t.

The next day, I brewed coffee, cleaned my work space, drafted the questions and called Amber. Since my journalistic hat was now on, I decided to remain neutral – barely interrupting her as she spoke.

“Hello!” Amber said after picking up her phone.

“Hi!” I responded.

We waited for each other to fill the silence as if we had yet to discover the language in which we could really communicate on this topic.

“I hope I am not being a bother,” I said after 60 seconds.

“Not at all! Shoot me your questions, but please conceal my identity,” she requested.

“How prevalent is the practice in your community?” I asked as I checkmarked the question in my notebook.

“Well, it’s certainly not decreasing. I would say the trend is static. As hard as it would be for an outsider to believe, it’s still widely practiced by the current generation of Bohras,” she said. “It is a religious compulsion which everyone has to perform. Those who are doing it, continue the trend by passing their beliefs and values down the generations.”

“What do you think about the people who do not practice it?” I asked next.

“There are good and bad people in every community. While I won’t say those who have opted out of it are bad people, they could just be skeptical and unclear about the practice. Either way, it’s their belief and choice,” she said with a heavy heart. “But it is sad that nobody is there to clear the doubts of those who are distrustful of this practice.”

I paused for a brief moment to reflect on what she said and then asked, “How are they supposed to learn the reasoning behind this practice?”

Amber had been waiting for me to ask this question. She wanted me to explain her side of the coin. Perhaps, even promote it.

“Hina, I want to make this concept very clear to the general public. We face so much hostility from people; those who have failed to understand the essence of circumcision. They are the ones who have lost its meaning to time and are trying to garner attention from the rest of the world,” she poured her heart. “Not everyone is able to understand its absolute significance because it’s not easy to digest.”

“Would you like to explain the significance?” I asked.

“There’s a lot of depth to this practice. Even if I explain it to you, you will not understand and definitely won’t be able to do justice breaking it down in your article,” she responded.

“Can I try?” I asked in a faint voice.

“I will first look for an answer myself, and whatever I take from it, I will pass it on to you. It is necessary for me to seek a scholar’s counsel first.”

“Of course!” I said politely. “You can take your time. I would be delighted to write about the flipside too. It’s my job to balance the narrative.”

In that instant, the phone went silent at the other end.

“Hello? Hello?! Amber?” I kept saying, talking only to myself.

A few days later Amber called me back to apologise for the abrupt way our phone call ended. Her mother-in-law had flipped after hearing Amber utter the word Khatna to a stranger on the phone and told her to get off the phone. The overwhelming pressure mounted by her mother-in-law caused Amber to tell me that she would have to end her participation in my investigation. “I’ll try to answer most of your questions today, but I am afraid I will no longer be able to help you with this,” she said, a hint of fear in her tone.

“It’s okay, Amber. The last thing I want you to be is uncomfortable. It’s your choice to go ahead with it or opt out.” I answered.

“Hina, as promised, I reached out to a scholar. He refused to be quoted, so I will answer on his behalf and add a bit of my own knowledge.”

“That’s absolutely fine.” I said, then she shared with me her bit of knowledge.

“I will give you an example which will basically sum up everything. You know how when we read the Holy Book, there are certain words that have no meaning, or perhaps have layers of meanings? Circumcision is like that. There is so much depth to it that we will fail to understand it. A one liner won’t do it justice.”

Once again, her reponse left with me more questions instead of answers. I was now more determined in my quest for clarity. Suddenly, it was no longer about my next exclusive story and I fast realised that the only way to end my curiosity would be to ask more questions. It was now a matter of reaching out to the right people in the hope of getting to the bottom of the ambiguity surrounding khatna.

Time to pick up that phone, Hina, I thought to myself. And just like that, I embarked on my quest to search for answers. Little did I know that the journey ahead was full of obstacles, some of which would stretch me to the point that my existence was bursting at the seams.

*Amber is a pseudonym. The person’s original name has been changed to protect her identity.

To read Part III – A tale of deception: My conversation with an FGC survivor in Pakistan, click here. 

(Hina Javed is an investigative journalist based in Pakistan, driven by the ambition of tackling difficult, often untouched topics. Her focus is on stories related to human rights, health and gender.)

છોકરીઓ માટેની ખતના પ્રથા શા માટે અપનાવવા આવે છે? દાઉદી બોહરા સમાજ સદીઓથી જાહેરમાં વાતચીત કર્યા વિના છૂપી રીતે બૈરાનીખતનાપ્રથા અપનાવી રહી છે, જે ફીમેલ જેનિટલ કટિંગ (એફ.જી.સી.) તરીકે પણ જાણીતી છે. ફક્ત પાછલા એક વર્ષથી, બોહરા આગેવાનો બોલી રહ્યાં છે કે શા માટે તેઓ સાત વર્ષની છોકરીના ક્લિટોરલ હૂડ ને કાપવાની પ્રથા અપનાવે છે. (બૈરાઓને સેક્સ્યૂઅલ આનંદનો અનુભવ કરવામાં મદદરૂપ થતા યોનિ અને મૂત્રમાર્ગ ની ઉપર આવેલ સંવેદનશીલ નસોવાળા ચામડીના બટન જેવા બંડલને ક્લિટોરિસ કહે છે અને ક્લિટોરિસને નુક્શાન થતું અટકાવવા તેના પરના આવરણને ક્લિટોરલ હૂડ કહે છે.)

જુન 2016માં, સયૈદના મુફદ્દલ સૈફુદિને એક પ્રેસ સ્ટેટમેન્ટ આપ્યું હતુ જેમાં તેમણે ખતનાને “ધાર્મિક શુદ્ધતા”ના કાર્ય તરીકે જણાવી છે. જે,પાછલા વર્ષે સહિયો સાથેની એક અંગત વાતચીતમાંસમાજના એક વરિષ્ઠ પ્રવક્તાએ આપેલા સ્ટેટમેન્ટ જેવું છે, તેમણે દાવો કર્યો હતો કે દાઈમ અલ ઈસ્લામ (10મી સદીનું ન્યાયશાસ્ત્રનું પુસ્તક) અનુસાર બૈરા અને મરદનાખતના પાછળનું મુખ્ય કારણ ફક્ત શારિરીક જ નહિં પરંતુ, “આધ્યાત્મિક” અને “ધાર્મિક” સ્વચ્છતા અથવા તહારત પણ છે.

ત્યારબાદ ફેબ્રુઆરી 2017માં, સમાજના એક વરિષ્ઠ પ્રવક્તાએ ધી હિન્દુસમાચારપત્રને એક અનામી મુલાકાત આપી હતી, જેમાં ફરી દાઈમ અલ ઈસ્લામ ની વાત કરી હતી. તે સિવાય, આ વખતે અનામી પ્રવક્તાએ જણાવ્યું હતુ કે ખતના “બૈરાના ચહેરા પરના તેજમાં અને તેણીના મરદ સાથેના સેક્સ્યૂઅલ સુખમાં વધારો કરવાનું” કાર્ય કરે છે.

હવે, જ્યારથી અમેરિકામાં ત્રણ બોહરાઓની એફ.જી.સી.ના આરોપ હેઠળ ધરપકડ થઈ ત્યારથી કેટલાક બોહરા બૈરાઓ જે ખતનાનું સમર્થન કરે છે તેમણે આ પ્રથાના બચાવમાં સોસિયલ મીડિયાનો સહારો લીધો છે. આ બધાબૈરાઓ દાવો કરે છે કે ખતનાસેક્સ્યૂઅલ ઉત્તેજના માટે અપનાવામાં આવે છે અને તે “વૈજ્ઞાનિક” અને “તબીબી” રીતે લાભદાયક છે કારણ કે તે “પશ્ચિમ દેશોમાં કરવામાં આવતી ક્લિટોરલ અનહૂડિંગ પ્રક્રિયા” જેવી જ છે. તેમાના કેટલાક બૈરાઓ એમ પણ દાવો કરે છે કે ખતનાજનનેન્દ્રિય (જેનિટલ) સ્વચ્છતા માટે અપનાવામાં આવે છે.

વધારે પડતા બોહરા બૈરાઓએ એક પેઢીથી બીજી પેઢીને ખતના પ્રથા આપતીવખતે, હજી સુધી આ રીતે તેનું પારંપરિક વર્ણન કર્યું નથી. પ્રોફેસર રેહાના ઘડિયાલીએ 1991માં, ઓલ ફોર ઈઝ્ઝત નામના એક આર્ટિકલમાં આશરે 50 બોહરા બૈરાઓના ઈન્ટરવ્યૂ લીધા હતા અને તેમાં ખતના માટેના સામાન્ય કારણો આ મુજબ જોવા મળ્યા હતા. ક) તે એક ધાર્મિક ફરજ છે. ખ) તે એક પરંપરા છે અને ગ) તે છોકરીની સેક્સયુઆલિટીને કાબુમાંરાખવા માટેઅપનાવામાં આવે છે.

ત્યારથી, કેટલાક સ્વતંત્ર સંશોધનકર્તા, કાર્યકર્તાઓ અને ફિલ્મ નિર્માતાઓને બોહરા બૈરાઓ સાથેની તેમની અસંખ્ય વાતચીતો દરમિયાન તેવા જ કારણો જોવા મળ્યા. બોહરા સમાજના મોટા ભાગના લોકોએ સતત દાવો કર્યો છે કે તેઓ તેમની છોકરીઓનું ખતના, તેમની સેક્સયુઅલ ઈચ્છાઓને કાબુમાં રાખવા અથવા તો ચૂપચાપ ધાર્મિક પરંપરાને અનુસરવા માટે અપનાવે છે. ઘણા બોહરા લોકો તો ક્લિટોરિસને “હરામ ની બોટી” અથવા પાપી માંસના ટુકડા તરીકે બતાવે છે.

સહિયોએ કરેલા 385 બોહરા બૈરાઓના રીસર્ચમાં પણ તેવા જ કારણો જોવા મળ્યા હતા. વધારે પડતા જવાબ આપવાવાળાઓએ દાવો કર્યો કે ખતના પ્રથાને પારંપરિક રીતે અથવા સેક્સયુઅલ ઈચ્છાઓને કાબુમાં કરવા માટે અપનાવામાં આવે છે, જ્યારે બહું ઓછાબૈરાઓએ “સ્વચ્છતા”, “તબીબી લાભ” અથવા “જાતીય સુખમાં વધારા”ને ખતના પ્રથાના કારણો બતાવ્યા હતા. 2012 માં ફિલ્મ નિર્માતા પ્રિયા ગોસ્વામિ, જ્યારે તેણીની ડૉક્યુમેન્ટરી પિંચ ઓફ સ્કિન નું રીસર્ચ કરી રહી હતી ત્યારે બોહરા ધાર્મિક સંસ્થાની એક મહિલા શિક્ષકે તો તેણીને સ્પષ્ટ રીતે જણાવ્યું હતુ કે ખતના પ્રથા પાછળનું મુખ્ય કારણછોકરીઓની સેક્સયુઅલ ઉત્તેજનાઓને કાબુમાં કરવાનો છે જેથી, તેણી શાદી પહેલાં અથવા પછી અન્ય કોઈ વ્યક્તિ સાથે સેક્સ્યૂઅલ સંબંધો ના રાખે.

તો, શા માટે આજકાલના ઓનલાઈન ખતનાવિરોધીઓ તેની ઉલટી હકીકત આપીરહ્યાં છે અને દાવો કરી રહ્યાં છે કે બૈરાનુંખતના તેણીના સેક્સ્યૂઅલ સુખમાં વધારો કરવા માટે અપનાવામાં આવે છે? ખતના પ્રથા પાછળનું સાચુ કારણ શું છે?

આ બાબતને સમજવા ચાલો આપણે, બૈરાના ખતના વિષે ઈસ્લામિક પુસ્તક શું કહે છે તે જોઈએ.

ખાસ કરીને ઈસ્લામના શફી, હનબલી અને હનફિની કેટલીક ખાસ હદીથો છે, જેમાં ખતનાને સ્વીકાર્ય, ઈજ્જતવાળુ અથવા તો એક સુન્નત (સલાહભર્યું) તરીકે બતાવી છે. વિશ્વના ઘણા ઈસ્લામિક વિદ્વાનો વર્ષોથી આ હદીથની સચ્ચાઈ પર પ્રશ્નો ઉઠાવી રહ્યા છે. પરંતુ, આપણે તેને સાચુ માનીએ તો પણ, આ હદીથ એ મુખ્ય સચ્ચાઈને પાકી કરે છે કે પેગંબર મહમ્મદના સમયમાં પણ અરેબિયન પ્રદેશોમાં પહેલાંથી જ ખતના પ્રથા ચાલુ હતી, ખતનાઈસ્લામમાં દાખલ કરેલી કોઈ નવી ધાર્મિક પ્રથા નથી.

એક હદીથ, સુનાન અબુ દાઉદ પુસ્તક 41, જેમાં વારંવાર સુનાન અબુ દાઉદની વાત કરવામાં આવી છે. તેમા નીચેની એક ખાસ બાબત સમાવિષ્ટ છે :

“ઉમ્મ અતિય્યાહ અલ-અન્સારિયા માંથી:

એક સ્ત્રી મદિનામાં ખતના કરતી હતી ત્યારે પેગંબરે (પી.બી.યુ.એચ.) તેણીને કહ્યું હતુ કે વધારે કાપીશ નહિં કારણ કે તે બૈરા માટે વધારે સારૂં હોય છે અને મરદ ને વધારેગમે છે.”

પેગંબર, સ્ત્રીને વધારે કાપવા અંગે સાવચેત કરે છે તે ઘટનાનુંઅલગ-અલગ વિદ્વાનોએ અલગ-અલગ રીતે અર્થ અને ભાષાંતર કર્યું છે. અમુક વિદ્વાનોએ તેનું ભાષાંતર એમ કર્યું છે કે “વધારે કાપશો નહિં કારણ કે તે બૈરાઓના સેક્સ્યૂઅલસુખ માટે છે અને મરદ દ્વારા તે વધારે પસંદ કરવામાં આવે છે”, જ્યારે અન્ય વિદ્વાનોએ તેનું ભાષાંતર એમ કર્યું છે કે “…તે ચહેરાના સૌંદર્યનું કારણ છે અને મરદ માટે તે વધુ આનંદદાયક છે.”

ધી પિલ્લર્સ ઓફ ઈસ્લામ (દાઈમ અલ-ઈસ્લામનું ઈસ્માઈલ પુનાવાલાએ કરેલુ અંગ્રેજી ભાષાંતર) ના વોલ્યુમ 1ના પેજ નં. 154 પર એક આવા જ વાક્યને એ રીતે ભાષાંતરીત કરવામાં આવ્યું છે કે “હે બૈરાઓ, જ્યારે તમે તમારી દીકરીઓનું ખતના કરો ત્યારે થોડો ભાગ છોડી દો (લેબિઆ અથવા ક્લિટોરિસનો ભાગ), તે તેણીના શુદ્ધ ચરિત્રનેબતાવશે અને તે બૈરાઓ તેમના મરદોને વધારે વહાલા લાગશે.” ઉપર બતાવેલ ધી હિન્દુ સમાચાર પત્રના એક ઈન્ટરવ્યૂમાં સમાજના એક પ્રવક્તાએ તેનું આવુ જ કંઈ ભાષાંતર કર્યું હતુ કે “બૈરાના ચહેરા પરના તેજમાં અને તેણીના મરદ સાથેના સેક્સ્યૂઅલ સુખમાં વધારો કરે છે”. (ઈટાલિક્સમાં આપેલ ભાગ ઉમેરવામાં આવ્યો છે.)

હું કોઈ અરેબિક વિદ્વાન નથી પરંતુ, આ અલગ-અલગ ભાષાંતર પરથી એ સ્પષ્ટ છે કે અલગ-અલગ અરેબિક અને ઈસ્લામિક વિદ્વાનોએ આ સંદેશનું થોડા તફાવત અને વિરોધાભાસ સાથે એક સરખો અર્થ કર્યો છે. અમુક લોકો તેને બૈરાના ચહેરાના “તેજ” અથવા “સૌંદર્ય” માં (જે તેણીના જાતિય સંતોષનો સંદર્ભ છે, અક્ષરશઃ તેજ નહિં) વધારો કરવાના રૂપે ભાષાંતરીત કર્યું છે, તોઅન્ય લોકોએ તેને બૈરા માટે “વધારે સારૂં” અથવા “શુદ્ધ” (જે તેણીની જાતિય શુદ્ધતાના સંદર્ભમાં હોય શકે છે) રૂપે ભાષાંતરીત કર્યું છે.

બધા મુસ્લિમો સહમત થશે કે જુની ઈસ્લામિક અરેબિકના શબ્દો વારંવાર અચોક્કસ અથવા ઘણા બધા અર્થોવાળા હોવાના કારણે તેને સમજવી સરળ નથી. પરંતુ, આ અચોક્કસતા આપણને એ સમજવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે કે, શા માટે બોહરા બૈરાની ઘણી પેઢીઓ માને છે કે ખતના બૈરાઓની સેક્સ્યૂઅલ ઈચ્છાને કાબુમાં કરવા માટે અપનાવામાં આવે છે અને શા માટે અન્ય બોહરા આ જ શબ્દોનો ઉપયોગ, એવો દાવો કરવા માટે કરી શકે છે કે ખતના સેક્સ્યૂઅલ સુખમાં વધારો કરવા માટે અપનાવામાં આવે છે.

હાલમાં જ ખતનાના ઉગ્ર સમર્થકો (સપોર્ટર) અને સુન્નિ ઈસ્લામિક વિદ્વાન આસિફ હુસૈન દ્વારા આ વિષય પર ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. સ્પીક આઉટ ઓન એફ.જી.એમ.ના ફેસબૂક પેજ પરની એક ટિપ્પણીમાં તેમણે “સેક્સ્યૂઅલ સુખના વધારા” અને સ્ત્રીની શુદ્ધતા બન્ને વચ્ચેના સંબંધનો જીકર કર્યો છે. તેમણે કહ્યું છે કે :

“તે [ક્લિટોરલ હૂડ કાઢવું] સ્ત્રીને અવશ્ય સેક્સ્યૂઅલ સુખનો સંતોષ આપે છે અને તેથી, એ તેણીની શુદ્ધતાની ખાતરી કરે છે. પ્રાચીન કાયદાશાસ્ત્રીઓ એવા સંકુચિત લોકો નહોતા. તેમણે પેગંબરના આ એક વાક્ય પરથી તેના સાચા અર્થનું અનુમાન કર્યું છે.”

અન્ય શબ્દોમાં કહીએ તો, બૈરાના લગ્ન જીવન દરમિયાન તેણીના સેક્સ્યૂઅલ સુખની ખાતરી કરીને ખતના એ બાબતની ખાતરી કરશે કે તેણી સેક્સ્યૂઅલ સુખ માટે લગ્ન જીવનની બહાર જતી નથી. પેગંબરના શબ્દોના અલગ-અલગ અર્થ વચ્ચેનો આ સંબંધ સાચો લાગી રહ્યો છે અને જો તેને માનવામાં આવે તો, ખતના બૈરાના સેક્સ્યૂઅલ કાબુ મેળવવાસંબંધી બાબતપર કેન્દ્રિતછે.

 પરંતુ, શું ખરેખર આપણે બૈરાઓની જાતિય ઈચ્છાઓને કાબુમાં કરવાની કે વધારવાની જરૂર છે?

છેલ્લે તમે કોઈપણ કારણ આપો તો પણ, છોકરીના અંગછેદનની પ્રથાને વાજબી ઠેરાવી શકાય નહિં, ભલે તે કેટલી પણ “નાની” પ્રક્રિયા હોય.

કોઈપણ વ્યક્તિને બૈરાની સેક્સ્યૂઅલ ઈચ્છાઓ પર કાબુ રાખવાનો અથવા તો તેણીને શુદ્ધ બનવાનું કહેવાનો અધિકાર નથી. આ બધા પુરુષપ્રધાન વિચારો છે જેનું આજના વિશ્વમાં કોઈ સ્થાન નથી. તેજ રીતે, કોઈ પણ વ્યક્તિને એક નાની છોકરીનું અંગછેદન કરી તેણીના ભવિષ્યના સેક્સ્યૂઅલ જીવનને સારૂં બનાવવાનો પ્રયત્ન કરવાનો અધિકાર પણ નથી. સાત વર્ષની ઉંમરની કન્યાઓ સાથે સેક્સ્યૂઆલિટી સંબંધી છેડછાડ બિલકુલ થવી જોઈએ નહિં, તેમને સેક્સ્યૂઅલ સુખઅથવા અલગ અલગ જનન અંગોના કાર્યોની પણ સમજ હોતી નથી. શા માટે આપણે તેમના જનનાંગોને સ્પર્શ કર્યા વિના જન્મથી કુદરતી રીતે જેવા છે તેવા જ રહેવા દેતાનથી?

યાદ રાખો કે ક્લિટોરલ હૂડ શરીરનો એક મહત્વનો ભાગ છે, તે ક્લિટોરિસને વધારે ઉત્તેજન, ઘર્ષણ અને જખમ સામે રક્ષણ આપે છે અને સેક્સ્યૂઅલ ઉત્તેજના દરમિયાન ક્લિટોરિસને ખુલ્લું કરવા તે સ્વાભાવિક રીતે જ પાછું ખેંચાય છે. ક્લિટોરિસને ખુલ્લું કરવા તેને કાપવું જરૂરી નથી. આપણા શરીરના અંગો સાથે બ્લેડથી છેડછાડ કરતા પહેલાં આપણે તેના સ્વાભાવિક કાર્યોને સમજવા જોઈએ.

જાણ્યા-વિચાર્યા વિના ખતનાને “પશ્ચિમ દેશોના” ક્લિટોરલ અનહૂડિંગ સાથે સરખાવાનો દાવો કરવાના બદલે, આપણે એ સમજવું જોઈએ કે પરવાનગી વિના નાની છોકરીઓ પર ક્લિટોરલ અનહૂડિંગ કરવામાં આવતુ નથી. કામોત્તેજના દરમિયાન પ્રીપ્યુસ ટિસ્યુ (ક્લિટોરલ હૂડ) અવરોધ પેદા થતો હોય તેવી સમસ્યા ધરાવતી, જાતિય સુખમાં એક્ટિવ (સક્રિય) અમુક જબૈરાઓ તેને પસંદ કરે છે.

છેલ્લે, જો તમને લાગતું હોય કે ખતના પ્રથા પાછળનું અસલી કારણ તાહરત છે તો યાદરાખો કે, શારિરીક સ્વચ્છતાને સાબુ અને પાણી દ્વારા સારી રીતે જાળવી શકાય છે અને “આધ્યાત્મિક” અથવા “ધાર્મિક” શુદ્ધતા પ્રાપ્ત કરવાનો મુખ્ય સ્ત્રોત વ્યક્તિના જનનાંગોમાં નહિં પરંતુ, તેમના વિચારો, શબ્દો અને કર્મોમાં હોય છે.

(This article was first published in English on May 19, 2017. Read the English version here.)